Autor: Karolina Jachimowicz
Złocista barwa, naturalny smak. Chociaż znany jest od wielu lat, właśnie teraz święci swoje tryumfy. Sam Hipokrates zalecał stosowanie oleju lnianego przy niektórych chorobach i stanach zapalnych, a Mahatma Gandhi opisywał siemię lniane jako sposób na zdrowie. Wiele osób stosuje olej lniany w celu naturalnej suplementacji kwasami omega-3. Jakie inne korzyści płyną ze spożywania oleju z lnu?
U większości populacji w diecie przeważają tłuszcze nasycone, dlatego składniki zawierające nienasycone kwasy z wyżej wymienionej rodziny są deficytowe, a fakt, że organizm człowieka nie jest w stanie ich sam syntetyzować, determinuje ich suplementację, najlepiej z pożywienia. Wysoka podaż kwasów omega-6 (których głównym źródłem są produkty odzwierzęce, a także niektóre nasiona), tak często obecnie odnotowywana w diecie Europejczyków, prowadzi do zaburzonego stosunku do kwasów omega-3, czego skutkiem jest wiele chorób cywilizacyjnych, takich jak: choroby układu krążenia, otyłość, cukrzyca czy nowotwory. Zalecana proporcja spożycia kwasów tłuszczowych omega-3 do omega-6 powinna wynosić 1:4. Najistotniejsze jest więc nie tyle zwiększanie podaży nienasyconych kwasów tłuszczowych, a zwrócenie uwagi na zachowanie odpowiedniego ich stosunku oraz obniżenie spożycia tłuszczów nasyconych.
Kwasy tłuszczowe należące do grupy omega-3 są bardzo istotne w ciągu całego życia, ale szczególnie podczas wzrostu organizmu. Odgrywają bardzo ważną rolę m.in. w rozwoju funkcji mózgu i kształtowaniu się narządu wzroku. Ich niedobór lub zła proporcja do omega-6 powodują zaburzenia rozwoju układu nerwowego, retinopatię u wcześniaków oraz opóźnienia w rozwoju. Warto również wiedzieć, że nadmiar omega-6 w diecie hamuje metabolizm omega-3, co w wielu przypadkach prowadzi do zaburzenia równowagi fizjologicznej syntetyzowanych z nich związków biologicznie czynnych.
Badania COMIT oceniły efekty stosowania pięciu rodzajów tłuszczów roślinnych – oleju rzepakowego, rzepakowego wzbogacanego w kwas oleinowy, rzepakowego wzbogaconego w DHA, lnianego i słonecznikowego. Przez miesiąc ponad 1000 uczestników stosowało dietę z zaplanowanymi 35% pochodzącymi z tłuszczów. U osób stosujących olej lniany zanotowano zwiększone stężenie EPA w osoczu krwio, choć zawartość DHA była niska, co potwierdziło słabą konwersję kwasów tłuszczowych.
Wielonienasycone kwasy tłuszczowe łagodzą stany zapalne zachodzące w organizmie, regulują krążenie krwi i wykazują korzystne działanie w przebiegu chorób układu nerwowego. Innym aspektem ich przydatności jest rola w profilaktyce i wspomaganiu leczenia chorób o podłożu autoimmunologicznym, chorobie Crohna, zespole Sjogrena oraz w niektórych zmianach nowotworowych (np. piersi, gdzie ALA zmienia szlaki sygnałowe oraz przyczynia się do apoptozy komórek rakowych). Korzystne działanie kwasów omega-3 polega na redukowaniu stężenia trójglicerydów w osoczu krwi poprzez hamowanie ich resyntezy w ścianie jelit i wątrobie, normalizacji ciśnienia krwi, działaniu przeciwzakrzepowym, hamowaniu rozwoju choroby niedokrwiennej serca oraz działaniu przeciwzapalnym i przeciwalergicznym.
Przypadłością cywilizacyjną są stany zapalne spowodowane nadmiernym wytwarzaniem eikozanoidów – prostaglandyny E2 i leukotrienów B4, które powstają z kwasów omega-6. Naukowcy donoszą, że zwiększone spożycie kwasów tłuszczowych omega-3 do omega-6 w diecie, a tym samym wzrost stężenia EPA i DHA w organizmie, zmniejsza częstość występowania chorób przewlekłych o podłożu zapalnym. Do tej grupy dolegliwości należy nieswoiste zapalenie jelit (ang. inflammatory bowel diseases – IBD), którego przyczyną jest nadmierne wytwarzanie prozapalnych cytokin i kwasu arachidonowego.
Spożywanie oleju lnianego stanowi źródło suplementacji ALA (kwas alfa-linolenowy) z grupy omega-3. Jednakże już w 2011 roku wykazano, że konwersja ALA do EPA (kwas eikozapentaenowy) i DHA (kwas dokozaheksaenowy) u człowieka nie jest wystarczająco wydajna i nie można traktować oleju lnianego jako jedynego źródła tych cennych kwasów tłuszczowych. Z tego powodu należy jadać więcej ryb morskich (makrela, łosoś, śledź, dorsz, halibut) oraz owoców morza (krewetki, małże, homary) w celu zapewnienia optymalnego stężenia kwasów omega-3 we krwi.
W odniesieniu do innych olejów roślinnych dostępnych na rynku, olej lniany wyróżnia się największą zawartością kwasów omega-3 (42,9 ± 25,1%) przy niskiej zawartości omega-6 (30,9 ± 25,4%) oraz kwasów tłuszczowych nasyconych (8,5 ± 2,4%), a także bardzo wysoką ogólną zawartością kwasów tłuszczowych nienasyconych (75%)./p>
Olej lniany efektywnie obniża stężenie adhezyn we krwi (zmniejsza stężenie E-selektyny), reguluje profil lipidowy obniżając stężenie LDL, trójglicerydów, ale niestety również HDL (czego nie można uznać za działanie korzystne).
Może okazać się to zaskakujące, ale suplementacja omega-3 wykazuje działanie antydepresyjne, ze względu na swój wpływ na układ nerwowy człowieka. Kwasy te są substratem w procesie syntezy hormonów szczęścia – dopaminy i serotoniny.
Olej z lnu jest również bogaty w witaminę E (nazywaną witaminą płodności i młodości), która odpowiada za działanie antyoksydacyjne, przeciwdziała bezpłodności oraz starzeniu się organizmu.
Badania z 2015 roku opublikowane w Journal of Nutrition potwierdziły, że dopełnienie diety redukcyjnej olejem lnianym nie tylko pomogło w zrzuceniu kilogramów, ale również zmniejszyło liczbę markerów stanu zapalnego w organizmie. Oznacza to, że olej lniany nie tylko wspomaga odchudzanie, lecz doprowadza także do innych korzyści, takich jak zmniejszenie liczby stanów zapalnych w organizmie.
Olej lniany ma podwójną skuteczność zarówno jako remedium na zaparcia, jak i wsparcie dla organizmu podczas biegunki. Dowiodły tego badania wykonane przez Hanif Palla i wsp
Poza wyżej wymienionymi przykładami mówiącymi o korzystnym wpływie oleju lnianego na zdrowie, warto również nadmienić o jego właściwościach kosmetycznych. Już 3-miesięczne kuracje olejowania włosów mogą poprawić ich wygląd oraz strukturę, a także nabłyszczyć je, nawilżyć i stymulować ich wzrost. Konsumpcja oleju lnianego pomaga zwiększyć produkcję kolagenu w organizmie, co przekłada się na ukrycie nieregularności utworzonych poprzez powierzchnię tkanki łącznej i tłuszczowej. Powszechnie wiadomo, iż aby uniknąć wyprysków i zmian trądzikowych należy zwracać uwagę na odżywianie, odstawić uczulające produkty i dodać niezbędne kwasy tłuszczowe do swojej diety, które poprawiają elastyczność i witalność skóry. Regularne stosowanie oleju z lnu pozwoli na utrzymanie skóry w dobrej kondycji minimalizując zmiany skórne, suchość, podrażnienie, ciemne plamy, obrzęki i zmarszczki.
Bardzo ważny jest sposób przechowywania oleju lnianego. Aby jak najdłużej doceniać jego walory prozdrowotne i smakowe, należy chronić go od promieni słonecznych, a po otwarciu trzymać szczelnie zamknięty w lodówce, w butelce z ciemnego szkła i spożyć w jak najkrótszym czasie. Olej lniany spożywamy na zimno, pozwalając zachować wrażliwe na podwyższoną temperaturę podwójne wiązania występujące w omega-3. Prawidłowo przechowywany posiada delikatnie orzechowy posmak oraz lniany zapach, co czyni go jeszcze bardziej pożądanym dodatkiem, który urozmaica wiele potraw.
Olej lniany powinien być tłoczony na zimno. Wytwarzany jest jedynie przy pomocy metod mechanicznych, z zachowaniem odpowiednio niskiej temperatury (40-50 stopni Celsjusza). Oleje tłoczone na zimno zawierają wiele substancji bioaktywnych (np. polifenole, tokoferole, karotenoidy). Warto jednak wspomnieć, że mogą być także źródłem składników o działaniu niekorzystnym, takich jak pozostałości pestycydów, metale ciężkie, wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne czy wolne kwasy tłuszczowe. Tracone są jedynie podczas procesu rafinacji, czyli oczyszczania.
Powszechnie wiadomo, że odpowiednio dobrana dieta ma ogromny wpływ na organizm człowieka. Przytoczone właściwości oleju lnianego wskazują na zasadność wprowadzenia go do swojego jadłospisu. Okazuje się on być kolejnym darem natury o świetnych właściwościach prozdrowotnych. Jego optymalny skład odpowiada obecnie obowiązującym zaleceniom żywieniowym, dlatego może być wartościowym elementem codziennej diety każdego Polaka.
Literatura:
- Ogólnopolskie Centrum Dietetyki Instytutu Żywności i Żywienia (OCD IŻŻ), Konferencja Naukowo-Szkoleniowa pt. „Tłuszcze w żywieniu człowieka – w poszukiwaniu prawdy”; 16 października 2015r.
- Mojska H.: Kwasy tłuszczowe w tłuszczach roślinnych; http://pokochajolejrzepakowy.eu/kwasy-tluszczowe-tluszczach-roslinnych-zwierzecych/
- Szostak W.B.: Choroba niedokrwienna serca. Praktyczny Podręcznik Dietetyki, red. M. Jarosz, 2012
- Lewinska A., Zebrowski J., Duda M., et al.: Fatty Acid Profile and Biological Activities of Linseed and Rapeseed Oils. Molecules. 2015 Dec 21;20(12):22872-80
- Cassani RSL., Fassini PG., Silvah JH., Lima CMM., Marchini JS.: Impact of weight loss diet associated with flaxseed on inflammatory markers in men with cardiovascular risk factors: a clinical study. Nutr J. 2015;14:5
- Hanif Palla A., Gilani AH.: Dual effectiveness of Flaxseed in constipation and diarrhea: Possible mechanism. J Ethnopharmacol. 2015 Jul 1;169:60-8
- O’Neill W,, McKee S., Clarke A.F.: Flaxseed (Linum usitatissimum) supplementation associated with reduced skin test lesional area in horses with Culicoides hypersensitivity. Can J Vet Res. 2002 Oct; 66(4): 272–277
- Wiggins AK., Mason JK.: Growth and gene expression differ over time in alpha-linolenic acid treated breast cancer cells. Exp Cell Res. 2015 Apr 10;333(1):147-54
- Wiggins AK., Kharotia S., et al.: α-Linolenic Acid Reduces Growth of Both Triple Negative and Luminal Breast Cancer Cells in High and Low Estrogen Environments. Nutr Cancer. 2015;67(6):1001-9
- Pinheiro MN Jr., dos Santos PM., et al.: Oral flaxseed oil (Linum usitatissimum) in the treatment for dry-eye Sjögren’s syndrome patients. Arq Bras Oftalmol. 2007 Jul-Aug;70(4):649-55