Apiterapia, czyli miód na zdrowie

Autor: Paulina Kęska

Apiterapia to od lat stosowana w medycynie niekonwencjonalnej metoda leczenia za pomocą produktów pszczelich i preparatów, czyli apiterapeutyków. W tym celu stosowane są między innymi miód, propolis, pyłek kwiatowy i pierzga, mleczko pszczele oraz jad pszczeli. Mówiąc o właściwościach biotycznych tych produktów podkreślić należy ich multi-funkcjonalność. Wykazują między innymi działanie antybakteryjne, cytostatyczne, regeneracyjne, stymulujące metabolizm, detoksykacyjne, immunomodulacyjne, znieczulające i hormonopodobne.

Jakość miodu i jego specyficzne właściwości wynikają z unikalnego składu chemicznego i pochodzenia kwiatów. Głównymi składnikami miodu są łatwo przyswajalne węglowodany, które sprawiają, że jest to doskonałe źródło energii, zwłaszcza dla dzieci i sportowców. Dlatego w warunkach domowych miód pszczeli stosowany jest głównie w stanach zmęczenia i wyczerpania organizmu. Dzięki dużej ilości glukozy i fruktozy utrzymuje odpowiedni poziom energii w organizmie przez długi czas, a spożycie go nawet po wzmożonym wysiłku umożliwia w krótkim czasie ustąpienie objawów zmęczenia i szybką odnowę wydatkowanej energii.

Miód znalazł zastosowanie w domowych apteczkach jako panaceum w zapobieganiu i leczeniu schorzeń układu oddechowego. Wykazuje działanie wykrztuśne oraz napotne. Stosowany jest w leczeniu przeziębienia, chrypki, kaszlu, zapalenia gardła, suchości w gardle, zapalenia zatok, kataru, dreszczy, oraz w przypadku podwyższonej temperatury. Miód łagodzi objawy na tle alergicznym zmniejszając obrzęk błon śluzowych. Miód zawiera w swoim składzie pyłek kwiatowy, który dodatkowo potęguje jego uodparniające właściwości. Najbardziej różnorodny zestaw pyłków ma miód wielokwiatowy [6-7].

Miód oprócz wzmacniania odporności wykazuje także działanie bakteriobójcze. Hamuje bądź niszczy rozwój bakterii Gram-dodatnich, Gram-ujemnych, grzybów, wirusów, pierwotniaków czy paciorkowców. Z punktu widzenia konsumenta ważne jest, że czysty miód ma działanie bakteriobójcze przeciwko wielu organizmom patogennym, włącznie z Salmonella i Shigella i enteropatogennymi szczepami E. coli. Miód jest silnym inhibitorem wzrostu Helicobacter pylori – czynnika, który powoduje wrzody trawienne i nieżyt żołądka. Badania in vitro wykazały, że 20% roztwór miodu jest skuteczny przeciw H. pylori [3]. Obecność oksydazy glukozy, lizozymu, apidycyny, i inhibiny wraz z wysokim ciśnieniem osmotycznym miodu i odczynem kwaśnym to czynniki wpływające na bakteriobójcze działanie miodu. W przypadku miodu możemy również mówić o działaniu immunoregulującym i immunostymulującym. Działanie to zależy jednak od sposobu podawania miodu – układ immunologiczny człowieka działa inaczej pod wpływem miodu podawanego drogą pozajelitową, a inaczej pod wpływem miodu podawanego drogą doustną [10]. Niektórzy naukowcy są zdania, że doustne podawanie miodu naturalnego może stymulować i zwiększać produkcję przeciwciał podczas pierwotnej i wtórnej odpowiedzi układu odpornościowego [2]. Immunostymulujące działanie miodu pozwala na wykorzystanie go jako produktu wspomagającego w leczeniu astmy oskrzelowej, skazy krwotocznej, anginy, zapalenia zatok czy w stanach pooperacyjnych [8].

Miód ważny jest również dla funkcjonowania układu krążenia. Swe korzystne działanie zawdzięcza dzięki dużej zawartości glukozy, fruktozy, mikroelementów i enzymów. Glukoza jako źródło niezbędnej energii dla mięśni, w tym sercowego. Korzystny wpływ na serce oraz tętnice wieńcową ma także acetylocholina, która wzmacnia siłę skurczu i wydolność serca [12].Obniżając ciśnienie tętnicze oraz rozszerzając naczynia krwionośne, miód przyczynia się do zahamowania procesu miażdżycowego [6-7]. Yaghoobi et al. [2008] badali wpływ naturalnego miodu między innymi na stężenie cholesterolu całkowitego, lipoprotein niskiej gęstości (tzw. zły cholesterol – LDL), lipoprotein wysokiej gęstości (tzw. dobry cholesterol, HDL), triacylglyceroli, stężenie glukozy we krwi (FBG), oraz masy ciała. Wyniki wykazały, że miód powodował łagodną redukcję masy ciała. Miód zmniejszał także stężenie cholesterolu całkowitego, LDL, czy triacylogliceroli oraz jednocześnie zwiększał ilość HDL u pacjentów zdrowych pacjentów. Zatem wykazano że spożycie naturalnego miodu zmniejsza czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego nie zwiększając przy tym masy ciała, co może być istotne np. dla osób otyłych, walczących z nadwagą [13].

Miód można zaliczyć do środków leczniczych wykazujących działanie uspokajające i ułatwiające zasypianie. Właściwości uspokajające miodu tłumaczy się dużą ilością składników o działaniu regulującym i stymulującym układ nerwowy. Zawarta w miodzie glukoza uczestniczy w procesach utleniających i detoksykujących komórki nerwowe zmniejszając ich napięcie i pobudliwość. Obecność w miodzie jonów sodu i potasu dzięki utrzymaniu równowagi elektrolitowej wpływają również na polepszenie czynności układu nerwowego, a regularne spożywanie miodu działa korzystnie w przypadku jego osłabienia, szczególnie w stanach przemęczenia pracą umysłową, wyczerpania psychicznego, apatii, wycieńczenia czy w histerii [9].

Miód zalecany jest także w lekkich stanach niewydolności układu pokarmowego.. Przyjmowany wewnętrznie miód polepsza motorykę jelit i reguluje częstość wypróżnień. Uważa się, że jego łagodne, przeczyszczające działanie jest efektem niszczenia przez miód bakterii i grzybów chorobotwórczych. Dzięki ich eliminacji dochodzi do kolonizacji bakterii probiotycznych jak Bifidobacterium i Lactobacillus, które przywracają prawidłową pracę jelit (oligosacharydy zawarte w miodzie powodują wzrost bifidobakterii i bakterii mlekowych wykazując względem nich działanie prebiotyczne) [3;10]. Miód może być stosowany także jako składnik neutralizujący działanie używek jak kawa, herbata, tytoń, alkohol. Dobrze odżywia komórki wątrobowe usprawniając ich działanie w oczyszczaniu organizmu z toksyn, ponadto zwiększa efekt żółciopędny dzięki zawartej w miodzie cholinie. To właśnie te właściwości miodu spowodowały , że z powodzeniem jest stosowany leczniczo w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy, w nieżytach żołądka, zapaleniu i stanach kurczowych jelit, zapaleniu wątroby i woreczka żółciowego [6].

Miód przyspiesza także gojenie się ran, oparzeń i odmrożeń oraz zabezpiecza je przed zakażeniem bakteriami i drobnoustrojami. Ze względu na swoje właściwości fizykochemiczne, miód zapewnia ochronną barierę: a ze względu na swoją wysoką osmolarność, nie przykleja się do uszkodzonych tkanek, ale tworzy wilgotne środowisko gojenia się ran w postaci roztworu, tworząc warunki zapobiegające kolonizację bakteryjną na/w otwartej ranie. Działa więc przeciwzapalnie, regenerująco oraz przeciwbólowo, stosowany jest więc do leczenia trudno gojących się ran, oparzeń, odmrożeń skóry, owrzodzeń, ropni, czyraków i wyprysków [4-5].

Miód jest środkiem wspomagającym naturalne zdolności skóry do utrzymywania odpowiedniej wilgotności. Stąd jest naturalnym składnikiem wszelkiego rodzaju kosmetyków [12].

Podsumowując, apiterapia jest ważnym działem we współczesnej medycynie naturalnej. Istnieje przekonanie, że dobry lek nie zawsze idzie w parze ze smakiem. Krzywimy się łykając z pokorą gorzki syrop. Wszystko dla zdrowia, natomiast lekarstwo może być naprawdę pyszne tak, jak pysznym jest miód. Wszystkie produkty pszczele wykorzystywane są w mniejszym lub większym stopniu w leczeniu, oraz zapobieganiu chorobom różnego rodzaju. Znacznym ułatwieniem jest fakt, że apiterapeutyki można sporządzać samemu, niekoniecznie wychodząc z domu.
Literatura:

  1. Ajibola, A., Chamunorwa, J. P., & Erlwanger, K. H. (2012). Nutraceutical values of natural honey and its contribution to human health and wealth. Nutrition & metabolism, 9(1), 61
  2. Al-Waili NS, Haq A: Effect of Honey on Antibody Production Against Thymus-Dependent and Thymus-Independent Antigens in Primary and Secondary Immune Responses. J Med Food 2004,7 (4):491 –494.
  3. Alvarez-Suarez, J. M., Tulipani, S., Romandini, S., Bertoli, E., & Battino, M. (2010). Contribution of honey in nutrition and human health: a review. Mediterranean Journal of Nutrition and Metabolism, 3(1), 15-23.
  4. Bąk B., Wilde J. : Najnowsze przepisy dotyczące jakości handlowej i zdrowotnej miodu pszczelego, Pszczelarstwo 2004, R. 55 nr 2
  5. Coulston AM (2000) Honey…how sweet it is! Nutr Today 35:96–100
  6. Gałuszka H. : Miód pszczeli. Powstawanie, wartość odżywcza, zastosowanie, Wyd. Sądecki Bartnik, Nowy Sącz, 1998
  7. Hołderna-Kędzia E., Kędzia B. : Leczenie produktami pszczelimi, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa, 1994
  8. Kędzia B.:Immunostymulujące działanie miodu, Pszczelarz Polski 1/2009 nr 147, s.34
  9. Kędzia B. :Działanie uspokajające miodu, Pszczelarz Polski 10/2008 nr 144, s.28-29
  10. Kędzia B., Hołderna-Kędzia E. : Miód – skład i właściwości biologiczne, Przedsiębiorstwo Wydawnicze Rzeczpospolita SA, Warszawa, 2008
  11. Stawiarz, E., & Dyduch, J. (2014). Zastosowanie Produktów Pszczelich Pochodzenia Roślinnego W Apiterapii. Czasopismo Naukowo-Kulturalne, 111-127.
  12. http://www.gousiaris.gr/en_meli_ygeia.html
  13. Yaghoobi N, Al-Waili N, Ghayour-Mobarhan M et al (2008) Natural honey and cardiovascular risk factors; effects on blood glucose, cholesterol, triacylglycerole, CRP, and body weight compared with sucrose. Sci World J 20:463–9