Protoplasty roślinne

Protoplasty roślinne w pigułce: izolacja, kultura, regeneracja, fuzja

Protoplast jest to komórka roślinna pozbawiona ściany komórkowej. Ściana usunięta zostaje za pomocą enzymów celulotitycznych oraz protelotycznych. Bardzo istotne jest, aby w procesie enzymatycznego usuwania ścian komórkowych jak najwięcej komórek przeżywało. Nie bez znaczenia jest również tzw. wigor. Materiał używany do izolacji protoplastów pochodzi najczęściej z kultur in vitro. Skład roztworu, który używany jest do izolacji protoplastów może być różny w zależności od tego skąd pobieramy komórki, jaki to gatunek rośliny itp. Generalnie roztwór taki musi zawierać enzymy, regulator ciśnienia osmotycznego (najczęściej są to roztwory cukrów) oraz sole mineralne. Tuż po zakończonej inkubacji w roztworach zawierających enzymy zawiesinę komórek należy przefiltrować zachowując warunki aseptyczne. Następnie zawiesinę wiruje się w roztworze, którego głównym składnikiem jest również cukier – najczęściej sacharoza. Protoplasty pływają po powierzchni, natomiast martwe komórki oraz fragmenty tkanek opadają do supernatantu lub tworzą osad.

Rys. 1. Komórka roślinna

Protoplasty umieszcza się następnie w pożywce płynnej lub zestalonej agarozą zawierającej poza standardowymi składnikami również regulatory wzrostu. Wtedy też następuje proces regeneracji ściany komórkowej. Kolejnym etapem jest indukcja podziałów komórkowych. Zachodzić one mogą już po 2 dniach od założenia kultury. Komórki, które otoczone są już ścianą komórkową nie wymagają podwyższonego ciśnienia osmotycznego. Dlatego też zmienia się skład pożywki tak, aby przywrócić komórkom turgor.
Ostatnim etapem kultury jest regeneracja roślin. Żeby do niej doszło należy utworzone agregaty protoplastów przenieść z poprzedniej pożywki na nową, o innym uboższym składzie. Najczęściej regeneracja roślin kończy się minimum 2 miesiące od początku izolacji.

Fuzja protoplastów
Celem przeprowadzania fuzji protoplastów, czy to roślinnych czy zwierzęcych, jest chęć uzyskania nowych kombinacji jądrowych, cytoplazmatycznych oraz jądrowo-cytoplazmatycznych.
A. Chemiczna fuzja protoplastów
W metodzie tej wykorzystuje się glikol polietylenowy, który w obecności jonów Ca stymuluje fuzję. Wykorzystywany jest glikol polietylenowy o masie do 8 kDA. Stosuje się również modyfikację tej metody z zastosowaniem DMSO.
B. Elektrofuzja
Protoplasty układają się wzdłuż pola elektrycznego w wyniku przepływu prądu elektrycznego o częstotliwości 0,5-4 MHz oraz natężeniu do 500 V/cm. Następnie krótki impuls elektryczny prądu stałego powoduje łączenie się sąsiadujących ze sobą protoplastów(elektroporacja błon protoplastów).

Pojęcia:
Karioplasty – protoplasty posiadające jądra komórkowe oraz minimalną liczbę organelli
Cytoplasty – protoplasty pozbawione jądra komórkowego
Mieszańce somatyczne – rośliny lub komórki uzyskane w wyniku fuzji protoplastów wyizolowanych z komórek somatycznych.