PRZEDRUK, oryginał dostępny pod adresem www
Tytuł oryginalny: Oznaczanie właściwości tłuszczów
Politechnika Śląska (www)
Wydział Chemiczny (www)
Katedra Chemii Organicznej, Bioorganicznej i Biotechnologii (www)
Kierownik Katedry: dr hab. inż. Mirosław Gibas prof. Politechniki Śląskiej
Adres:
ul. B. Krzywoustego 4
44-100 Gliwice
Lipidy
Lipidy ( tłuszcze ) są estrami kwasów tłuszczowych:
– gdy alkoholem jest gliceryna ( 1,2,3-trihydroksy propan; glicerol ) tłuszcze nazywamy tłuszczami właściwymi (glicerydami)
– gdy alkoholem jest monowodorotlenowy alkohol tłuszcze nazywamy woskami, np.: mirycyna (wosk pszczeli) – ester alkoholu mirycylowego oraz kwasu palmitynowego
Zarówno tłuszcze właściwe jak i woski należą do tłuszczy prostych. Tłuszczami złożonymi nazywamy związki, które zawierają poza resztą kwasu tłuszczowego i alkoholu także inne grupy jak na przykład:
– fosfolipidy, zawierające resztę fosforanową
– glikolipidy, zawierające grupę cukrową
Lipidy pełnią wiele funkcji w organizmach żywych, między innymi:
– zapewniają izolację termiczną,
– są głównym materiałem energetycznym jak i zapasowym organizmu ( tłuszcze właściwe ),
– są składnikiem struktur komórkowych ( fosfolipidy ).
Tłuszcze właściwe
Tłuszcze właściwe nie rozpuszczają się w wodzie. Są rozpuszczalne w rozpuszczalnikach organicznych takich jak eter dietylowy, eter naftowy, toluen, chloroform, czterochlorek (czyli w rozpuszalnikach niepolarnych).
Najprostszym podziałem tłuszczów właściwych jest ich podział na tłuszcze pochodzenia zwierzęcego oraz roślinnego.
Tłuszcze zwięrzęce:
– w temp. pokojowej mają stałą konsystencję
– zawierają nasycone reszty kwasowe
– przykłady : smalec, słonina, masło, łój, tran
Tłuszcze roślinne
– w temp. pokojowej są ciekłe
– zawierają nienasycone reszty kwasowe
– przykłady : oliwa, olej kokosowy, olej lniany, olej rzepakowy, olej sojowy, olej rycynowy
– mogą zostać poddane tzw. utwardzeniu, które polega na uwodornieniu wiazań nienasyconych. W ten sposób otrzymuje się tłuszcze o stałej konsystencji jak np. margarynę
Kwasy tłuszczowe
Kwasy tłuszczowe są alifatycznymi kwasami monokarboksylowymi. Najprostszymi kwasami tłuszczowymi są kwas mrówkowy i kwas octowy.
Nasycone kwasy tłuszczowe:
Nienasycone kwasy tłuszczowe:
Lipazy
Lipazy – enzymy z klasy hydrolaz, które katalizują reakcję hydolizy lipidów. Zależnie od rodzaju lipazy otrzymujemy albo produkt selektywnej hydrolizy wiązań estrowych przy pierwszorzędowych atomach węgla ( np.: lipaza trzustkowa), albo produkt całkowitej hydrolizy (np.: lipaza jelitowa).
Lipazy katalizują zarówno hydrolizę estrów kwasów tłuszczowych jak i estrów kwasów nieorganicznych (np. fosfolipidów)
Lipazy katalizują również reakcję odwrotną do hydrolizy, a więc estryfikację:
Na podanym powyżej przykładzie widać zastosowanie lipaz w syntezie enancjoselektywnej – zachodzi estryfikacja tylko jednego z dwóch enancjomerów kwasu.
Lipazy znalazły również zastosowanie w syntezie laktonów (cyklicznych estrów) z odpowiednich hydroksy kwasów.
Zobacz też: Oznaczanie właściwości tłuszczów
