Autor: Kamil Toczek
Jest węglowodanem zapasowym wielu roślin. Pełni w roślinach rolę materiału zapasowego i jest drugim po skrobi najczęściej występującym cukrem zapasowym w świecie roślinnym. Ponadto pełni ona rolę prebiotyku, czyli składnika ułatwiającego rozwój korzystnych dla organizmu człowieka bakterii probiotycznych.
Cukier ten składa się zwykle z jednej reszty glukozy oraz od 2 do 60 reszt fruktozowych połączonych wiązaniem β-(2,1). Obecność tych wiązań powoduje, że inulina ma niską wartość kaloryczną, gdyż nie jest trawiona przez enzymy jelitowe człowieka, a tym samym pełni funkcję błonnika pokarmowego. Z tego powodu może być spożywana przez diabetyków, ponieważ nie wpływa na podniesienie poziomu glukozy we krwi. Niestrawiona inulina stymuluje w jelicie grubym wzrost i aktywność wielu bakterii probiotycznych, korzystnie oddziałujących na zdrowie człowieka. O liczbie reszt mówi stopień polimeryzacji (DP), który jest często używany do charakterystyki inuliny dostępnej w sprzedaży.
Występowanie
Obecna jest w ponad 36 tysiącach gatunków roślin, m.in. w pszenicy, cebuli, czosnku, porze, bananach, agawie. W większości z nich zawartość inuliny sięga zaledwie kilku procent. Głównym surowcem, z którego otrzymuje się na skalę przemysłową inulinę jest cykoria (Cichorium intybus), oprócz niej przemysłowe znaczenie mają również topinambur (Helianthus tuberosus) i dalia (Dahlia spp.). Surowce te zawierają około 20% inuliny.
Właściwości żywieniowe
Popularność inuliny wynika zarówno z jej właściwości funkcjonalnych, jak również z niezwykle interesujących właściwości żywieniowych. Cukier ten jest nietrawiony w górnym odcinku układu pokarmowego człowieka i w postaci nietkniętej trafia do jelita grubego. Ze względu na brak możliwości strawienia przez aparat enzymatyczny człowieka, został zaklasyfikowany jako rozpuszczalna frakcja błonnika. Inulina przyczynia się do przyspieszenia pasażu treści pokarmowych przez układ trawienny, zwiększa masę stolca, poprawia perystaltykę jelit, ułatwia wypróżnianie oraz zwiększa częstotliwość oddawania stolca. Jako prebiotyk wspiera rozwój bakterii probiotycznych, głownie z rodzaju Bifidobacterium i Lactobacillus, inulina pośrednio wpływa na gospodarkę lipidową człowieka, wzrost przyswajalności mikro i makroelementów oraz odporność organizmu. Liczne badania pokazują, że obecność inuliny w diecie może przyczynić się do obniżenia poziomu cholesterolu we krwi, co ma duże znaczenie w profilaktyce chorób układu krążenia. Spożywanie inuliny zwiększa gęstość mineralną kości, co zmniejsza ryzyko wystąpienia osteoporozy. W wielu badaniach wykazano również, że spożywanie inuliny może przyczynić się do obniżenia ryzyka wystąpienia raka okrężnicy. Przede wszystkim jednak związek ten może być stosowany jako składnik znacząco obniżający kaloryczność gotowych wyrobów bez utraty ich cech sensorycznych. Po spożyciu inulina wywołuje efekt sytości, co jest dodatkową zaletą zwłaszcza dla osób dbających o właściwą wagę oraz wspiera osoby odchudzające się w walce z głodem.
Oprócz wielu zalet, inulina cechuje się jedną wadą. Spożycie jej w ilości przekraczającej 20-30 gram na dobę może wywołać nieprzyjemne efekty, takie jak wzdęcia, bole brzucha, a nawet biegunki. Jednak stosowanie inuliny do 20 g u osób dorosłych nie wywołuje takich efektów. W związku z tym, że dodatek tego związku do produktów zwykle nie przekracza kilku procent praktycznie niemożliwe jest przekroczenie tej ilości. Należy dodać, że od strony prawnej nie ustalono żadnych limitów dotyczących spożycia inuliny.
Główne kierunki zastosowania
Przemysłowo stosowana jako środek zastępujący tłuszcz, cukier, substancja żelująca, zagęszczająca czy też emulgująca. Dodatek do żywności w czekoladach, jogurtach, serach, deserach mlecznych, wyrobach piekarskich, piankach, lodach, margarynachOtrzymuje się z niej syrop wysokofruktozowyPomocna przy diagnostyce chorób nerekW dietetyce stosowana jako dodatek do preparatów wspomagających odchudzanieJest prebiotykiem, prebiotykPosiada działanie przeciwnowotworowe
Rodzaje inulin dostępnych w sprzedaży
Dla natywnej inuliny otrzymywanej z cykorii średni stopień polimeryzacji wynosi od 9 do 11, ma ona znikomą słodkość w stosunku do sacharozy i jest trudno rozpuszczalna w niskiej temperaturze.
Na rynku dostępne są również inne rodzaje inulin:Oligofruktoza (OF) o średnim stopniu polimeryzacji 4, która jest dobrze rozpuszczalna w niskiej temperaturze (20ºC). Ten ten rodzaj inuliny jest bardzo słodki, jej słodkość w stosunku do sacharozy wynosi od 40 do 50% a łączna zawartość glukozy, fruktozy i sacharozy wynosi od 5 do 15%.Inulina krótkołańcuchowa (SC), której stopień polimeryzacji wynosi 7. Jej rozpuszczalność w niskiej temperaturze jest równie wysoka jak w przypadku oligofruktozy. Jest ona mniej słodka (ok. 30% słodkości sacharozy).Inulina długołańcuchowa (HP), której stopień polimeryzacji jest znacznie wyższy bo aż 23. Jest ona praktycznie nierozpuszczalna w niskiej temperaturze. Jednocześnie nie jest ona słodka z powodu znikomej zawartości glukozy, fruktozy i sacharozy.
Literatura:
- Franck, A. (2002). Technological functionality of inulin and oligofructose. British Journal of Nutrition, 87(Suppl. 2), S287–S291.
- Hond, E. D., Geypens, B., & Goos, Y. (2000). Effect of high performance chicory inulin on constipation. Nutrition Research, 20, 731–736.
- Gibson G.R., Roberfroid M.B., 1995. Dietary modulation of the human colonic microbiota – Introducing the concept of prebiotics. J. Nutr. 125, 1401-1412.
- Florowska A., Budyta A., Krygier K., 2004. Powstawanie i właściwości żeli inulinowych [Forming inulin gels and their properties]. Żywn. Nauka. Techn. Jakość 3 (40) Supl., 56-67 [in Polish]
- Rooyakkers M., Gruehn E., Vianen G., 1994. Innovative fat spreads containing inulin. Dtsch. Milchwirtsch. 45, 1079-1080.
- Glibowski P. (2009) Rheological properties and structure of inulin–whey protein gels. International Dairy Jurnal 19, 443-449