Cykl komórkowy; to uporządkowany ciąg zdarzeń zachodzących w określonej kolejności podczas życia komórki. NA cykl ten składają się podział komórki i okres między podziałami.
Okres między podziałowy w życiu komórki to tak zwana interfaza. Zajmuje znaczną część cyklu komórkowego i wyróżnia się w niej 4 stadia:
– faza G1 – wysoka aktywność metaboliczna, wzrost komórki – komórka wykonuje zadania, do których została powołana, i przygotowuje się do skopiowania swojego materiału genetycznego, czyli replikacji DNA;
– faza S (synteza) – replikacja DNA; faza trwająca najdłużej, stanowi zasadniczy etap przygotowań do kolejnego podziału. Kończy się gdy wszystkie chromosomy ulegną podwojeniu;
– faza G2 – końcowe przygotowania do podziału;
Z końcem fazy G2 rozpoczyna się podział komórki
Przebieg podziału mitotycznego komórki
Interfaza
Faza międzypodziałowa.
Następuje tu podwojenie ilości DNA w jądrze – replikacja DNA.
Chromatyna jądrowa ulega kondensacji (spiralizacji), w wyniku której powstają chromosomy. Początkowo widoczne są one jako długie i cienkie nici, z czasem stają się coraz krótsze i grubsze.
Profaza
Chromosomy w jądrze są już dobrze widoczne, grube i pałeczkowate.
Następnie każdy z nich dzieli się podłużnie na dwie chromatydy połączone ze sobą tylko w centromerze.
Pod koniec profazy zanika jąderko i błona jądrowa.
Centriola komórkowa dzieli się na dwie części, z których każda wędruje ku biegunowi komórki i wytwarza tam wrzeciono podziałowe.
Metafaza
Chromosomy przemieszczają się i ustawiają w płaszczyźnie równikowej jądra i wrzeciona podziałowego.
Następuje podział centromerów.
Anafaza
Chromatydy każdego z chromosomów rozdzielają się i przemieszczają ku biegunom wrzeciona podziałowego.
Chromatydy znajdujące się w okolicach biegunów komórki nazywamy już chromosomami potomnymi.
Telofaza
Zgrupowane w okolicach biegunów chromosomy potomne zaczynają się rozkręcać i przybierać postać długich cienkich nici, tworząc chromatynę. Zanika wrzeciono podziałowe.
Wyodrębnia się błona jądrowa i jąderko.
Formułują się dwa jądra potomne.
Następuje podział cytoplazmy – cytokineza.
Przebieg podziału mejotycznego komórki
Interfaza
Faza międzypodziałowa.
Następuje tu podwojenie ilości DNA w jądrze – replikacja DNA.
Chromatyna jądrowa ulega kondensacji (spiralizacji), w wyniku której powstają chromosomy. Początkowo widoczne są one jako długie i cienkie nici, z czasem stają się coraz krótsze i grubsze.
Profaza 1
1. Chromosomy w jądrze są już dobrze widoczne, grube i pałeczkowate.
2. Każdy z nich dzieli się podłużnie na dwie chromatydy połączone ze sobą tylko w centromerze.
3. Chromosomy homologiczne łączą się w pary tworząc tzw. biwalenty – pary chromosomów. W każdym biwalencie znajduje się cztery chromatydy (tetrada).
4. Pomiędzy chromatydami chromosomów homologicznych (z tej samej pary) dochodzi do wymiany ich odcinków – wymiana informacji genetycznej – proces crossing over.
5. Pod koniec profazy zanika jąderko i błona jądrowa.
6. Na biegunach komórki powstaje wrzeciono podziałowe.
Metafaza 1
W płaszczyźnie równikowej ustawiają się pary chromosomów homologicznych. Każdy z nich składa się z dwóch chromatyd i nie rozdzielonego centromeru.
Anafaza 1
Do przeciwległych biegunów komórki wędrują pojedyncze chromosomy, po jednym z każdej pary chromosomów homologicznych.
Telofaza 1
Następuje wyodrębnienie się jąder potomnych.
Wyodrębnia się błona jądrowa i jąderko.
Formułują się dwa jądra potomne.
Następuje podział cytoplazmy – cytokineza.
Powstały dwie komórki z których każda ma o połowę mniej chromosomów w stosunku do komórki macierzystej ( po jednym z każdej pary chromosomów homologicznych).
Bezpośrednio po telofazie 1 podziału mejotycznego następuje 2 podział mejotyczny, który przypomina mitozę. Jego schemat znajdziesz w podręczniku.
Amitoza
To bezpośredni podział jądra komórkowego, który polega na wydłużeniu i przewężeniu w części równikowej, a następnie rozdzieleniu na dwa jądra potomne. Przewężenie powstaje w wyniku zaciskania się pierścienia mikrofilamentów oraz mikrotubul wytworzonych przez centriole.
Przed podziałem amitotycznym nie następuje replikacja DNA i dlatego komórki potomne są uboższe w DNA w porównaniu z jądrem komórki macierzystej.
Amitoza jest obserwowana w komórkach, które utraciły zdolność do podziałów mitotycznych; często jest objawem starzenia się oraz degeneracji organizmu lub jego części, wynikających z mutacji.
W niektórych komórkach amitoza jest jedynym typowym sposobem rozdziału chromatyny, np. w jądrach posiadających zwielokrotniony genom, czyli poliploidalnych (w makronukleusach orzęsków).
Przykładem komórek dzielących się amitotycznie są: komórki wątroby, niektóre typy komórek nerwowych, komórki mięśnia sercowego, komórki tworzące szyszynkę, bielmo wtórne roślin kwiatowych. Amitotycznie mogą dzielić się jądra protistów zwierzęcych, np. orzęsków, wiciowców.
Przedruk z:
www.zdammature.pl – kursy maturalne i gimnazjalne