PRZEDRUK, oryginał dostępny pod adresem www
Tytuł oryginalny: Analiza Organiczna
Autor: dr Barbara Drożdż
Uniwersytet Jagielloński (www)
Wydział Farmaceutyczny Collegium Medicum (www)
Katedra Chemii Organicznej (www)
Kierownik: Prof. UJ, dr hab. Marek Cegła
Adres:
ul. Medyczna 9
30-688 Kraków
Kontakt: tel. 012 620 55 00
Próba Beilsteina
Obecność chloru, bromu i jodu w związkach organicznych można wstępnie stwierdzić spalając związek na szpatelce miedzianej i obserwując zabarwienie płomienia. Próba ta jest bardzo czuła, ale ma jedynie orientacyjny charakter, ponieważ dają ją również związki nie zawierające fluorowców (np. cyjanki, mocznik, niektóre kwasy organiczne i fenole).
Wykonanie – reakcję należy wykonać pod digestorium
Miedzianą szpatelkę oczyszcza się dokładnie papierem ściernym a następnie wypraża w płomieniu. Po ostudzeniu nabiera się na nią kilka kryształków lub kroplę badanego związku i ogrzewa w nieświecącym płomieniu palnika. Początkowo pojawia się zabarwienie pomarańczowe, na tym etapie należy zwrócić uwagę czy próbka pali się kopcącym płomieniem co świadczy owysokim nienasyceniu związku jaki przede wszystkim wykazują związki aromatyczne. Zielone zabarwienie płomienia świadczące o możliwości występowania fluorowca pojawia się dopiero po dłuższym ogrzewaniu.
Pozytywna próba Beilsteina wymaga potwierdzenia w reakcji z AgNO3.
Próba z AgNO3 na obecność chloru, bromu i jodu
X– + AgNO3 = AgX + NO3–
X = Cl, Br, I
Wykonanie
Do około 3 cm3 alkalicznego przesączu otrzymanego po stopieniu substancji z sodem nie zawierającego jonów CN– i S2- (czyli związku nie zawierającego azotu i siarki) dodaje się najpierw 2M HNO3 do odczynu kwaśnego, a następnie kilka kropli 5% roztworu AgNO3, powstanie wyraźnego osadu świadczy o obecności jonów Cl–, Br–, I–. Jon chlorkowy tworzy biały osad AgCl łatwo rozpuszczalny w 10% amoniaku, natomiast jony bromkowe i jodkowe dają kremowożółte osady AgBr i AgI nierozpuszczalne w 10% amoniaku.
Jeżeli uprzednio stwierdzono w badanym związku obecność azotu lub siarki, to przesącz po stopieniu z sodem zakwasza się rozcieńczonym H2SO4 i ogrzewa (pod digestorium) do wrzenia przez kilka minut w celu odpędzenia siarkowodoru lub cyjanowodoru. Po oziębieniu dodaje się roztwór AgNO3, i przeprowadza identyfikację fluorowca jak opisano wyżej.
Wykrywanie jodu
Otrzymanie kremowożółtego osadu w próbie z AgNO3 (nierozpuszczalnego w 10% roztworze amoniaku) świadczy o obecności w przesączu otrzymanym po stopieniu z sodem jonów bromkowych lub jodkowych. W celu rozróżnienia tych pierwiastków przeprowadza się próbę pozwalającą na wykrycie jodu, opartą na reakcji:
I- + NO2– + H+ = I2 + NO + H3O
Wykonanie
Do 3 cm3 przesączu po stopieniu z sodem dodaje się 2M H2SO4 do odczynu wyraźnie kwaśnego, a następnie około 2 cm3 chloroformu. Do tak przygotowanego roztworu dodaje się 1-3 kropli 10% wodnego roztworu NaNO2. Pojawienie się różowofioletowego zabarwienia warstwy chloroformowej świadczy o obecności jodu w badanej próbce. Jony chlorkowe i bromkowe dają reakcję negatywną – zarówno warstwa wodna jak i chloroformowa pozostają bezbarwne.
