Lignany

Autor: Izabela Podgórska, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie

Lignany należą do grupy roślinnych związków określanych jako fitoestrogeny. Fitoestrogeny nazywane są również hormonami roślinnymi, gdyż w swoim działaniu, po dostaniu się do przewodu pokarmowego i szeregu przemian, przypominają ludzkie estrogeny.

Lignany możemy znaleźć w wielu produktach roślinnych, np. pełnych ziarnach zbóż, owocach, warzywach, ziołach, czerwonym winie, kawie czy herbacie. Niestety nie łatwo jest pozyskać lignany z tych produktów, ponieważ dostarczają one jedynie około 0,25 do 1.0 miligrama lignanów na 100 gram pożywienia. Bogatym źródłem lignanów są natomiast nasiona roślin oleistych i ich produkty, zwłaszcza olej lniany i olej sezamowy, a także oliwa z oliwek. Zdecydowanie najbogatszym ich źródłem jest siemię lniane, które zawiera 700 razy więcej tych związków niż inne gatunki roślin.

W roślinach lignany znajdują się w zewnętrznej okrywie zbóż – w tzw. warstwie aleuronowej, która znajduje się tuż pod zewnętrzną łuską nasienia zawierającą dużo błonnika, fityny i polifenoli. Ziarna pełne (nieobłuszczone) oraz produkty zbożowe z pełnego ziarna (razowe pieczywo, razowe makarony, brązowy ryż) są więc o wiele bogatsze w lignany od produktów zbożowych uzyskanych z białej mąki wytwarzanej z ziarna obłuszczonego (pieczywa, makaronów, ciast).


Rys. Sezamina – lignan występujący w sezamie

Tab. Zawartość lignanów w wybranych produktach spożywczych

Produkt spożywczyCałkowita zawartość lignanów (mg/kg)
Mączka lniana675
Mąka lniana527
Soczewica179
Ziarno soi8-6
Otręby owsiane6-5
Otręby pszeniczne5-7
Fasola czerwona5-6
Czosnek4-1
Szparagi4-1
Marchew3-5
Brokuły2-3
Gruszki1-8
Śliwki1-5

Działanie lignanów na organizm człowieka

Lignany mają silne właściwości antyoksydacyjneantynowotworowe i dodatkowo regulują gospodarkę hormonalną. Wykazano, że mają one od 4 do 5 razy silniejsze właściwości antyoksydacyjne niż powszechnie stosowana witamina E, uznana za jeden z najlepszych przeciwutleniaczy oraz witamina C. Ze względu na antyoksydacyjne właściwości amerykańska agencja do spraw leków i żywności FDA (Food and Drug Administration) zaleca spożywanie fitoestrogenów jako czynnika redukującego ryzyko zachorowania na chorobę wieńcową serca i miażdżycę naczyń krwionośnych.

Ze względu na podobieństwo budowy lignany konkurują o miejsca receptorowe z estrogenami ludzkimi. Gdy w organizmie jest niedobór estrogenów lignany w łagodny sposób uzupełniają ich działanie, a gdy jest ich nadmiar obniżają ich aktywność, gdyż mają o wiele słabsze działanie estrogenne. Lignany, działają zatem na komórki w taki sam sposób jak ludzkie estrogeny z tą różnicą, że o wiele łagodniej. Dzięki temu pomagają utrzymać równowagę hormonalną w organizmie oraz mogą re¬dukować ryzyko wystąpienia różnych typów chorób hormonozależnych, m.in. nowotworów piersi czy jajnika.

Wykazano, że lignany hamują rozwój oraz powodują zaprogramowaną śmierć komórki (apoptozę) zarówno komórek nowotworu piersi ER-, jak też ER+ w badaniach in vitro oraz na zwierzętach. Co ważne, lignany hamują również zdolność komórek raka piersi ER+ i ER- do metastazy (tworzenia wtórnych guzów nowotworowych) poprzez silne obniżenie poziomu metaloproteinazy MMP2, MMP9 oraz MMP14.

Lignany przyczyniają się również do:

• ochrony przed osteoporozą,
• zmniejszenia poziomu cholesterolu LDL we krwi,
• niwelowania niekorzystnych skutków działania wolnych rodników na nasz organizm,
• hamowania rozwoju bakterii i grzybów chorobotwórczych,
• mają działanie hipoglikemiczne (obniżające stężenie glukozy we krwi) i przeciwcukrzycowe.

Optymalną dawką fitoestrogenów, którą dziennie powinno się dostarczać do organizmu jest 60 mg. Azjaci, znani z długowieczności, dostarczają do organizmu około 40-80 mg fitoestrogenów (głównie izoflawonów pochodzących z produktów sojowych). Niestety dieta Polaków jest bardzo uboga w te związki. Dziennie spożywamy w granicach 3-5 mg fitoestrogenów.

Literatura:
1. Cotterchio M., Boucher B.A., Kreiger N., Mills C.A., Thompson L.U.: Dietary phytoestrogen intake-lignans and isoflavones-and breast cancer risk (Canada). Cancer Causes Control. 19(3):259-72, 2008.
2. Jeszka M., Flaczyk E., Kobus-Cisowska J., Dziedzic K.: Związki fenolowe – charakterystyka i znaczenie w technologii żywności. Nauka. Przyroda. Technologie. Tom 4, Zeszyt 2, 2010.
3. Kanchanapoom T., Kamel M. S., Kasai R., Yamasaki K., Picheansoonthon C., Hiraga Y.: Lignan glucosides from Acanthus ilicifolius. Phytochemistry 56, 369-372, 2001.
4. Kraszewska O., Nynca A., Kamińska B., Ciereszko R.: Fitoestrogeny. Występowanie, metabolizm i znaczenie biologiczne u samic. Postępy Biologii Komórki, Tom 34 Nr 1 (189205), 2007.
5. Lowcock E.C., Cotterchio M., Boucher B.A.: Consumption of flaxseed, a rich source of lignans, is associated with reduced breast cancer risk. Cancer Causes Control. 24(4):813-6, 2013.
6. Thompson L.U., Robb P., Serraino M., Cheung F.: Mammalian lignan production from various foods. Nutrition and Cancer, 16:43-52, 1991.
7. http://faktydlazdrowia.pl/